1.مسواك (Tooth Brush) :
مهمترين وسيله در بهداشت دهان و دندان مسواك است. با رويش دندانهاي شيري در حدود 6 ماهگي مسواك زدن دندانها بايد آغاز شود. سايز مسواكها بر حسب سن، از نوزادي تا بزرگسالي و از كوچك به بزرگ تغيير ميكند. براي بزرگسالان سايز متوسط و بزرگ وجود دارد كه به اندازه دهان بستگي دارد. از نظر جنس برسها، 2 نوع مسواك نرم و متوسط داريم. مسواكهاي سخت (Hard) توسط كارخانه هاي معتبر ديگر توليد نميشود. نوع نرم براي دندانهاي حساس و لثههاييكه خونريزي دارند و يا پس از اعمال جراحي دهان توصيه ميشود. نوع متوسط هم براي استفاده روزمره افراد مناسب است.
با پيشرفت دانش و فناوري، برس مسواكها از حالت صاف و ساده به شكلي بهبود پيدا كرده است كه بتواند بيشترين پاككنندگي را براي سطوح مختلف دندان و همينطور لثه داشته باشد. اينكه چه نوع مسواكي براي شما مناسب است به عوامل مختلفي مانند سن، اندازه دهان، جنس دندان، وضع لثه، فاصله دندانها با هم و ... بستگي دارد كه بهتر است با مشورت دندانپزشك نوع مسواك انتخاب شود.
بعضي مسواكها براي درمان خاصي ساخته شدهاند مثل مسواكهاي ارتودنسي، ايمپلنت، مسواكهاي بين دنداني، مسواكهاي پس از جراحي، مسواكهاي شيار لثه و ... كه با تجويز دندانپزشك استفاده ميشوند.
مسواكهاي برقي نسبت به مسواكهاي دستي پاككنندگي بهتري دارند و خصوصاً براي كودكان و سالمندان كه توانايي حركات پيچيده دست را ندارند مناسب هستند. انواع گوناگوني از مسواكهاي برقي (شارژي) وجود دارند كه در ماركهاي معتبر كاركرد خوب و تقريباً يكساني دارند.توضیحات بیشتر . . .
در حال حاضر برندهاي معتبر مسواك عبارتند از: Oral-B، Royal، Aquafresh، Sensodyne، Buttler (G.U.M)
براي پاككردن بين دندانها بايد از نخ دندان استفاده كرد. مسواك به تنهايي براي تميز كردن نواحي بين دنداني كافي نيست. اكثر پوسيدگيهاي دندان در محل تماس و بين دندانها ايجاد ميشود كه علت آن استفاده نكردن بيشتر افراد از نخ دندان است. معمولاً روزي 3 بار نخ دندان كشيدن پس از وعدههاي اصلي غذايي توصيه ميشود ولي حداقل آن هر شب قبل از مسواك زدن است. نخ دندانهاي نازك و داراي فلورايد بهتر از انواع ضخيم و رشتهاي هستند. نوع خاصي از نخ دندان براي تميز كردن زير پروتزهاي ثابت (از نوع Bridge)و بين دندانهاييكه تحت درمان ارتودنسي هستند ساخته شده است كه نحوه استنفاده از آن با نخهاي معمولي متفاوت است. يعني به جاي اينكه از بالاي دندان وارد فضاي بين دنداني شود از پاي دندان و نزديك لثه بين دندانها وارد ميشود. روش كامل استفاده از اين نوع نخها را بايد حضوراً در مطب توضيح داد. نوع معروف آن Super floss Oral-B است.
براي كودكان يا كسانيكه استفاده از نخ دندان برايشان سخت است. نخ دندانهاي دستهدار و يكبار مصرف هم ساخته شده است. بدين صورت كه حدود 2 سانتيمتر نخ دندان را به يك كمان يا دو شاخه كوچك دستهدار متصل كردهاند كه با استفاده از دسته آن نخ را به كار ميبرند.افرادي كه دندانهايشان با هم فاصله دارد و بين دندانها فضاي خالي وجود دارد ميتوانند از خلال به جاي نخ دندان استفاده كنند.توضیحات بیشتر . . .
كارآيي دهانشويهها در بهداشت دهان و دندان هر روز در حال افزايش است.انواع اصلي دهانشويهها عبارتند از: دهانشويه كودكان، دهانشويه فلورايد ، دهانشويههاي روزانه (ضد جرم و ضدپوسيدگي و حاوي فلورايد) ،دهانشويههاي آنتيباكتريال (كلرهگزيدين و ضد عفوني كنننده ها) كه نبايد بيش از 1 ماه استفاده شوند ، دهانشويه دندانهاي حساس و دهانشويه ارتودنسي. با توجه به تنوع زياد در خواص و برند دهانشويهها، تجويز آن بهتر است توسط دندانپزشك انجام شود.
زمان استفاده از دهانشويه به نوع آن بستگي دارد. اما به طور كلي ميتوان گفت صبح و شب، پس از مسواك به مدت 30 ثانيه و به اندازه حدوداً cc10 بايد دهانشويه شود و پس از آن تا 30 دقيقه نوشيدني و خوراكي نبايد خورد.
استفاده بيش از 1 بطري از دهانشويههاي آنتي باكتريال بدليل بر هم زدن توازن ميكروبي حفره دهان توصيه نميشود. همچنين كلرهگزيدين به مرور ميتواند روي دندانها رنگ قهوهاي ايجاد كند كه البته با انجام جرمگيري و برساژ قابل پاكشدن است.
نقش خمير دندان در بهداشت دهان كمتر از نحوه مسواك زدن و دفعات آن است. يعني اگر شما درست و حداقل 1 بار در شبانه روز (ترجيحاً شبها قبل از خواب) مسواك بزنيد و از نخ دندان هم استفاده كنيد خيلي فرقي نميكند نوع خميردندان شما چه باشد. اما به هر حال در خميردندانهاي استاندارد و معتبر موادي وجود دارد كه در زمان كوتاه مسواك زدن (2-1 دقيقه) تاثير بيشتري بر سلامت دهان و دندان دارد. خمير دندانهاي Crest – Signal – Close up – Sensodyine انواع خوب خارجي هستند. خميردندانهاي ايراني خوب هم تمام انواع داراي استاندارد را شامل ميشود. خميردندانهاي سفيد كننده و ضد جرم بايد به مدت محدود و با نظر دندانپزشك استفاده شود زيرا باعث سايش و حساسيت دنداني ميشود. براي كودكان تا زمانيكه نميتوانند كف خميردندان را موقع مسواكزدن در دهان نگه داشته و سپس خارج كنند و احتمال خوردن خميردندان وجود دارد بهتر است بدون خمير دندان مسواك زد.
خميردندانهاي ضد حساسيت براي دندانهايي كه عليرغم سالم بودن ولي به تحريكات سرما و گرما و مزههاي مختلف حساس هستند بسيار موثر است. البته بايد حداقل 3 ماه استفاده شوند تا اثرشان ماندگار باشد. مقدار خمير دندان لازم براي مسواك زدن معمولاً به اندازه نصف طول برسهاي مسواك است. بعد از گذاشتن خميردندان روي مسواك، با زبان آن را به لابهلاي برسهاي مسواك فشار دهيد تا بهتر بين دندانها پخش شود. پس از مسواك زدن فقط 1 بار آب كشيدن دهان كافي است و شستن زياد باعث پاك شدن اثرات مثبت خميردندان از دندانها ميشود ( مانند فلورايد - مواد ضد حساسيت)
براي داشتن دهان و دندانهايي سالم علاوه بر رعايت بهداشت و تغذيه مناسب، مراجعه منظم و هر 6 ماه يكبار به دندانپزشك هم لازم است. توضیحات بیشتر . . .
فراموش نكنيد ؛آنچه امروز قابل درمان است، ديروز قابل پيشگيري بوده و فردا ممكن است
براي درمان دير باشد.
====================================================
مراقبت از دندانها از بارداری تا بزرگسالی :
=======================================================================
شما براي داشتن دهاني سالم و دندانهايي سفيد و درخشان به چندچيز نيازداريد
مسواك ، خمير دندان ، نخ دندان و دهانشويه
ابتدا درمورد هر يك از اين وسايل توضيح مي دهيم و سپس شمارابانحوه كاربرددرست هر يك آشنامي كنيم .
مسواك هر فرد بايد متناسب با سن و اندازه دندانهاباشد . كودكان بايستي مسواكهايي كوچك با جنس نرم (Soft) داشته باشند . بزرگسالان بايد از مسواكهايي كه جنس برسهايشان متوسط (Medium يا Regular) است با اندازه اي كه بتوانند به راحتي تا آخرين دندان را تميز كنند ، استفاده كنند. توجه كنيد ، از مسواكهاي سفت وسخت (Hard) فقط براي تميز كردن دندانهاي مصنوعي متحرك ودست دندان مصنوعي استفاده مي شود. بكاربردن آنها روي دندانهاي طبيعي و لثه باعث ساييدگي ميناي دندان و آسيب ديدگي لثه ها خواهد شد .
كسانيكه بين دندانهايشان فاصله وجود دارد بهتر است علاوه بر مسواك معمولي ، از مسواكهاي كوچك مخروطي شكل كه ويژه تميز كردن بين دندانهاست نيز استفاده كنند. همچنين افراديكه در حال درمان ارتودنسي هستند و يا در دهانشان روكش ، بريج يا ايمپلينت دارند حتما به توصيه دندانپزشك ، با مسواكهاي مخصوصی مراقبتهاي بهداشتي راانجام دهند. توضیحات بیشتر . . .
خمير دندان چند كارانجام مي دهد :
- پاك كردن ذرات و مواد چسبنده به سطوح دندانها و مخاط دهان.
- آزاد كردن يون فلورايد كه اثر ضد پوسيدگي دارد .
- ايجاد احساس خنكي و تازگي در دهان
براي انتخاب يك خمير دندان مناسب دو نكته بايد مورد توجه باشد :
1- داراي استاندارد و پروانه بهداشتي باشد .
2- داراي فلورايد باشد .
تقريبا تمام خمير دندانهاي موجود در داروخانه ها داراي اين دو فاكتور هستند و تفاوت آنها فقط در طعم ، رنگ ، حجم و بسته بندي است كه بيشتر جنبه تبليغاتي دارد.
" به ياد داشته باشيد كه مسواك مناسب و درست مسواك زدن خيلي مهم تر و موثر تر از نوع خمير دندان است ."
خمير دندانهايي وجود دارند كه كاربرد خاص دارند ، مثلاً خمير دندانهاي سفيد كننده و جرمگير فقط براي افراد سيگاري است و استفاده زياد از آنها باعث ساييدگي دندانها مي شود. همچنين خمير دندانهاي ضد حساسيت براي كاهش حساسيت دندانها و به توصيه دندانپزشك به كار مي روند .توضیحات بیشتر . . .
نخ دندان براي پاك كردن سطوح بين دنداني است كه مسواك قادر به تميز كردن آن نيست . نخ دندان مناسب بايد نازك و در عين حال محكم بوده و به راحتي رشته رشته واز هم باز نشود . بهتر است نخ دندان فلورايد هم داشته باشد .
از خلال دندان نبايد براي تميز كردن بين دندانهايكه كاملا به هم چسبيده اند استفاده كرد اما به كار بردن آن براي پاك كردن بين دندانيكه از هم فاصله دارند ،البته بدون فشار و آسيب رساندن به لثه، بلامانع است . خلال دندان بايد از چوب سفيد بدون تراشه و بانوك گرد و تيز تهيه شده و داراي بسته بندي بهداشتي و مناسب باشد . در مورد نخ دندان ذكر اين نكته ضروري است كه براي پاك كردن زير بريجها هم بايداز نوعي نخ دندان مخصوص (Super Floss) كه ضخيم تر است استفاده كرد .
نحوه كاربرد آن به اين شكل است كه از زير بريج كه با لثه تماس دارد رد مي شود و با حركت دادن آن فضاي تنگ بين بريج و لثه كاملا پاك مي شود . در اين مورد هرگز از خلال دندان استفاده نكنيد زيرا به مرور باعث تحليل لثه آن ناحيه خواهد شد.توضیحات بیشتر . . .
دهانشويه محلول دارويي است كه بر محيط دهان شامل دندانها،لثه،زبان ومخاط دهان و گلواثر مي گذارد . به طور كلي دهانشويه داراي دو اثر ضدعفوني كنندگي و ضد پوسيدگي است كه با راهنمايي دندانپزشك مصرف مي شود . دهانشويه را بايد پس از مسواك زدن و به مدت 60-30 ثانيه در دهان چرخاند و خارج كرد . بعد از آن هم حداقل تا 30 دقيقه هيچ نوشيدني يا غذايي نبايد خورد .
روش درست مسواك زدن :
به اندازه نصف طول سرمسواك ، خمير دندان بگذاريد.
ابتدا خمير دندان را با مسواك به نقاط مختلف دندانها بماليد . سپس از سمت چپ بالا ، بعد سمت راست بالا، بعد سمت راست پايين و آخر هم سمت چپ پايين مسواك زدن را به اين صورت ادامه دهيد :
نوك برشهای مسواك را با زاويه 45 درجه وارد فضاي بين دندان و لثه كنيد و با فشار ملايم حركت لرزشي ( چپ و راست ) بدهيد با اين كار شيار باريك بين دندان و لثه تميز مي شود . اين كار در سطوح بيروني دندانها ( مجاور گونه و لبها )و سطوح داخلي دندانها ( مجاور زبان و سقف دهان ) انجام مي شود . حركت بعدي به اين صورت است كه مانند قبل نوك برس ها را در شيار لثه با زاويه 45 درجه قرار دهيد و چند بار از سمت لثه به سمت لبه دندانها با فشار ملايم حركت دهيد . با اين كار سطوح داخلي و خارجي دندانها را پاك كنيد . مرحله بعد برس زدن سطوح برنده ولبه دندانهاست كه يك حركت ساده جلو – عقب است . آخرين بخش كار به اين صورت است كه برسهاي مسواك روي سطح جونده ولبه دندانها و عمود برقوس دنداني حرکت رفت و برگشت از داخل دهان به خارج را انجام مي دهد . توجه كنيد كه حتما پشت آخرين دندانها و سمت زبان دندانهاي جلوي پايين تميز شوند . حالا فقط بايك بار آب كشيدن دهانتان رابشوييد . شستن زياد دهان پس ازمسواك ، اثر فلورايد رااز بين مي برد . اگر خوب مسواك زده باشيد بايد سطوح دندانتان راكه با زبان لمس ميكنيد كاملا صاف بوده و زبري نداشته باشد . بهترين زمان مسواك زدن شبها قبل از خواب و صبحها قبل از خوردن صبحانه است .توضیحات بیشتر . . .
روش استفاده درست از نخ دندان :
حدود 40 سانتي متر نخ جدا كنيد و آن را به دور يكي از انگشتان وسط بپیچانيد و مقداري هم به دور انگشت وسط دست ديگر نگه داريد طوريكه اگر نخ راكشيده نگه داريد از دستتان رها نشود . اكنون با كمك انگشتان اشاره و شست ، مقدار كمي ( حدود 3 سانتي ) متر از نخ رابين دندانها به آرامي وارد كرده ، سطوح دور دندان مجاور رااز سمت لثه به سمت لبه دندان تميز كنيد ، سپس اين مقدار نخ مصرف شده را حركت دهيد و براي دندانهاي بعدي نخ دست نخورده اي از دور انگشتتان آزاد كنيد . اين كار رابراي تمام دندانها تكرار نماييد و سعي كنيد لثه بين دندانها آسيب نبيند .توضیحات بیشتر . . .
براي آنكه لبخند زيبايتان هميشگي باشد اين دو نكته رافراموش نكنيد :
1-هر شب مسواك و نخ دندان
2-هر 6 ماه يك بار مراجعه به دندانپزشك
بهداشت دهان و دندان كودكان :
1) تا 6 سالگي : اولين دندانهاي شيري در حدود 5 تا 10 ماهگي مي رويند و تا 2 الي 5/2 سالگي ادامه پيدا مي كنند . بدين ترتيب دراين سن 24 دندان شيري در دهان ديده مي شوند .از زمان رويش اولين دندان ، والدين بايد مراقبتهاي زير را انجام دهند :
a) مصرف مواد قندي تا حد امكان كاهش يابد .
b) دندانها قبل از خواب با مسواك كوچك نرم يا تكه اي پارچه تميز و مرطوب پاك شود .
c) سعي شود پس از دادن قطره آهن ( قطره نبايد روي دندانها ريخته شود ) .
مقداري آب به كودك داده شود .
d) معاينات دوره اي 6 ماهه دندان پزشكي آغاز شود .
2) 6تا 12 سالگي : اولين دندان دائمي ( آسياي بزرگ اول ) در سن 6 سالگي و در پشت آخرين دندان شيري مي رويد . چون هيچ دندان شيري نمي افتد ، اغلب والدين از وجود دندان دائمي در دهان فرزندشان غافل مي مانند . از طرفي اين دندان شيارهاي ريز و عميقي در سطح خود دارد كه خوب تميز نشدن با مسواك باعث پوسيدگي سريع و زود هنگام آن مي شود . اگر والدين معاينات دوره اي دندانپزشكي راهر 6 ماه يكبار انجام دهند، دندانپزشك مي تواند در موقع رويش اين دندان باانجام يك درمان پيشگيري به نام Fissure Sealant شيارهاي سطح آن را با مواد مخصوص ضد پوسيدگي پر كند تا از تخريب و پوسيدگي زود هنگام اين دندان مهم جلوگيري شود .
دندانهاي دائمي بعدي در 7 سالگي و در جلوي دهان باافتادن دندانهاي شيري ظاهر مي شوند . رويش دندانهاي دائمي تا سن 12 سالگي ادامه مي يابد. در اين سن 24دندان دائمي بايددر دهان ديده شود . نكات مهم بهداشت و پيشگيري دراين دوره سني شامل موارد زير است :
1-مسواك و نخ دندان باروش درست هر شب
2-استفاده از دهان شويه مناسب به توصيه دندانپزشك
3-كاهش وعده هاي مصرف مواد قندي تا حد امكان
4-مراقبت از دندانهاي جلويي هنگام بازي يا ورزش تا دچار شكستگي و صدمه نشوند.
5-مراجعه 6 ماه يك بار به دندانپزشك
نكته مهمي كه بايد مورد توجه والدين قرار گيرد اين است كه در اين محدوده سني احتمال رويش نامنظم و خارج از رديف دندانها وجود دارد واگر كودكان به موقع تحت معاينه دندانپزشكي قرار گيرند با اقدامات درماني درست مي توان از بروز مشكلات و درمانهاي پيچيده بعدي جلوگيري كرد .توضیحات بیشتر . . .
بهداشت دهان و دندان جوانان و بزرگسالان :
آخرين دندان دائمي ( آسياي سوم يا دندان عقل ) بين 18 تا 22 سالگي در انتهاي دهان مي رويد . اين دندان معمولا رويش ناقص و نامناسبي دارد و در بعضي افراد درزير لثه نهفته باقي مي ماند . در اين صورت به تشخيص دندانپزشك و براي جلوگيري از بروز مشكلات بعدي ، بهتر است از دهان خارج شود . جوانان و بزرگسالان بايدنكات زير را مد نظر قرار دهند :
1-مسواك و نخ دندان درست هر شب
2-دهانشويه مناسب با تجويز دندانپزشك
3-جرمگيري كامل و برساژ دندانها هر 2 سال يك بار
4-مراجعه منظم هر 6 ماه يك بار به دندانپزشك
متاسفانه اغلب افراد جامعه در همين محدوده سني و بدليل پوسيدگي هاي شديد و يا لقي ناشي از بيماريهاي لثه دندانهاي خود را از دست مي دهند. در اين محدوده سني (20تا50سالگي) بيماريهاي لثه شايع است و بدليل پيشرفت سريع بيماري و لق شدن دندانها يكي از علل اصلي از دست دادن دندانهاست . معاينات دوره اي و منظم شما را از بروز اين مشكلات نجات مي دهد
بهداشت دهان و دندان ميانسالان و سالمندان :
در كشور ما به دلايل مختلف ، سن از دست دادن دندانها پايين تر از استانداردهاي جهاني است و بيشتر افراد بالاي 50 سال ، از دندانهاي مصنوعي ثابت ( روكش ، بريج يا ايمپلنت) و متحرك ( پارسيل يا دست دندان كامل ) استفاده مي كنند . بهداشت دهان و دندان در اين سنين ، علاوه بر موارد ذكر شده قبلي ( سنين 20 تا50 سال ) شامل نكات زير مي شود :
1-تميز كردن روكش ها و بريج ها طبق دستور دندانپزشك .
2-خارج كردن پروتزهاي متحرك شبها و تميز كردن آنها و مسواك زدن دهان و دندانهاي باقيمانده .
3-معاينات دوره اي 6 ماهه ، خصوصا در افراد الكلي و سيگاري براي بررسي علائم شروع بيماريهاي بدخيم از جمله سرطان مخاط دهان .
توجه به اين نكته ضروري است كه دندانهاي مصنوعي اعم از متحرك يا ثابت ، مثل دندان طبيعي نيازمند مراقبت و نگهداري هستند . حتي دراغلب موارد بدليل موقعيت اين پروتزها، دقت و اهميت بيشتري را مي طلبند . چنانچه مشكلات دندانهاي مصنوعي مانند جدا شدن چسب روكش هايالقي دندانهاي متحرك جدي گرفته نشود ، باعث از بين رفتن دندانهاي پايه و مجاور و يا تحليل استخوان ولثه مي شود كه درمانهاي جدي بعدی را با دشواري و احتمال عدم موفقيت مواجه مي كند .
=====================================
در تهیه بخشی از مطالب این صفحه از سایت های زیر استفاده شده است :
www.boali.com/dentist
===========================================