آفت كوچك

آفت چيست؟
به زخم هاي عود كننده و دردناك مخاط دهان آفت گفته مي شود. زخم آفتي در چند نوع بزرگ، كوچك و تبخالي شكل وجود دارند و شايع ترين آنها آفت كوچكي مي باشد كه به تعداد 5-1 عدد و به قطر كمتر از يك سانتي متر و معمولاً 5-3 ميلي متر ديده مي شوند. اين زخمها گرد يا بيضي بوده و به رنگ زرد خاكستري با حاشيه قرمز و تا حدي برجسته ديده مي شوند. از نظر محل، بيشتر قسمت قدامي حفره دهان مبتلا مي شود و محل شايع آن پشت لبها - مخاط گونه، كف دهان، زير و كناره هاي زبان مي باشد. اين زخم ها كمتر به كام، حلق، لثه چسبيده و روي زبان را مبتلا مي سازند. غالب افراد در زير سن 40 سالگي حداقل يك يا چند بار به آن مبتلا شده، ولي سن شيوع آن، دهه دوم زندگي مي باشد و زن ها بيشتر از مردان به آن دچار مي شوند. زخم هاي آفتي اغلب دردناك بوده و با تماس با غذا و نوشيدن مايعات محرك (ترشي و ادويه دار) درد آن تشديد مي گردد. بخصوص اگر زبان گرفتار شده باشد كه در اين صورت علاوه بر غذا خوردن، ممكن است صحبت كردن نيز مشكل شود. بيماراني كه مرتبا ً آفت مي زنند احساسي شبيه به سوزن سوزن شدن و يا سوزش قبل از ايجاد زخم(معمولاً 24 ساعت قبل) در محل دارند. زخم سريعاً بوجود آمده و خود بخود بعد از 10-7 روز التيام مي يابد و از خود اثري برجا نمي گذارد. بهبودي زخم ها ممكن است همزمان صورت نگيرد. معمولاً بعد از بهبودي تا مدتي (گاهاً 4-3 هفته) زخمي ايجاد نمي گردد ولي در افراد بسيار حساس و مستعد ممكن است زخم هاي اولي هنوز خوب نشده، زخم هاي ديگري در دهان(معمولاً در جاي ديگر) ديده شوند.

عامل ايجاد كننده آفت كوچك چيست؟
بدليل شباهت اين زخم ها به زخم هاي تبخالي و همچنين عود آنها سابقاً فكر مي كردند كه ممكن است ويروسي باشند. با نمونه برداري از اين زخم ها و ديدن نوع ال فرم استرپتوكوك، احتمال ميكروبي بودن، آن بالا گرفت ولي مشاهده گرديد كه اين ميكروبها در مخاط سالم و ديگر زخم هاي دهان نيز ديده مي شوند. امروزه اعتقاد بر اين است كه آفت جزء بيماريهاي سيستم ايمني است. در بيماريهاي سيستم ايمني شناخت بافتهاي آشنا از بيگانه مختل مي گردد. درآفت سلولهاي دفاعي بدن به قسمتي از مخاط دهان حمله ور شده و باعث زخمي شدن آن ناحيه مي شوندكه گذرا بوده و خود بخود بهبود مي يابد.

بعضي از بيماران بعد از مراجعه به دندانپزشكي آفت مي زنند. آيا از وسايل غير استريل استفاده شده است؟
خير، همانطوري كه گفته شد عامل ايجاد كنندهآفت ميكروب و ويروس نمي باشد. عوامل مستعد كننده اي براي ايجاد آفت وجود دارند كه در ارتباط با دندانپزشكي مي توان به استرس و تروما(فشار مختصر ناشي از كنار كشيدن گونه، لب و يا زبان توسط آينه و رول پنبه و حتي تماس مخاط با ابزار دندانپزشكي) اشاره نمود.

عوامل مستعد كننده آفت كدامند؟
در درجه اول استرس و هيجانات روحي مي باشد. ديده شده كه در دانش آموزان و دانشجويان به هنگام امتحانات ابتلاي آفت بيشتر است و همچنين بسياري از بيماران نيز از درمانهاي دندانپزشكي، ترس و استرس دارند. بعد از ضربه و تروما كه قبلاً ذكر گرديد، اختلالات هورموني نيز در بروز آفت نقش دارند. در خانم ها 5-3 روز مانده به قاعدگي، آفت بيشتر ديده مي ِود و در زمان حاملگي معمولاً زخم هاي آفتي مشاهده نمي شوند. آفت در افراد حساس و آلرژيك نيز بيشتر ديده مي شود. در افرادي كه حاسيت به بعضي از مواد دارند ابتلاي آفت بيشتر است. بعضي از مواد غذايي مثل گردو، فندق، پسته، پنير و بادنجان ميزان شيوع آفت را بالا مي برند. كمبود آهن و اسيد فوليك و ويتامين B2 نيز از عوامل مستعد كننده مي باشد.

درمان آفت چيست؟
آفت خودبخود التيام مي يابد و معمولاً نيازي به درمان ندارد. درآفت اگر درماني لازم شود معمولاً علامتي بوده و به دو منظور زير خواهد بود:
1 - كاستن از درد و التهاب و استرس
2 - جلوگيري از اضافه شدن عفونت ثانويه به آن توصيه مي گردد، افرادي كه مرتباً و به تعداد زياد آفت مي زنند و يا آفت آنها بزرگ بوده و التيام در مدتي بسيار طولاني صورت مي پذيرد، جهت شناسايي عامل و بيماريهاي زمينه اي مستعد كننده تحت معاينات و آزمايشات كامل تري قرار گيرند.

گازگرفتگي گونه

يك عادت شايع در بين افراد است كه در هرسني ديده مي‌شود. گاز گرفتن گونه در مخاط داخل دهان در ناحيه تحت آسيب، ايجاد تغييراتي مي‌نمايد و پلاكهاي سفيد رنگ كمي برجسته‌اي بطور گسترده و منتشر ناحيه را مي‌پوشاند. تداوم عمل گاز گرفتن گونه ممكن است منجر به مركزي و نهايتاً ايجاد زخم در ناحيه شود. ضايعه ممكن است يكطرفه يا دو طرفه باشد. هم در زنان و هم در مردان بطور يكسان ديده مي‌شود و معمولاً حاكي از يك عادت عصبي است. گرچه تمايلي به بدخيمي در اين ضايعه وجود ندارد، بيمار بايد از تغييرات داخل دهان خود آگاه باشد و احتمال وجود عفونت قارچي در اين ناحيه رد شود. درمان خاصي احتياج ندارد، ولي بهر حال بهتر است بيمار تشويق شود تااين عادت را ترك كند..

گاز گرفتگي زبان و گونه در كودكان پس از انجام درمانهاي دندانپزشكي توام با بي‌حسي.
والدين كودكاني كه در مطب دندانپزشكي بي‌حسي موضعي دريافت مي‌دارند، بايد آگاه باشند كه بافت نرم در ناحيه تزريق، براي يك ساعت يا بيشتر بي‌حس خواهد بود. اين كودكان بايد به دقت تحت نظر باشند تا نتوانند سهواً و عمداً اين بافت را گاز بگيرند. كودكاني كه بي‌حسي فك پايين را براي اعمال ترميمي معمولي دريافت مي دارند، ممكن است لب، زبان يا سطح داخل گونه را گاز بگيرند. گاهي اوقات والدين يك يا دو ساعت بعد از ملاقات دندانپزشكي به مطب تلفن مي‌كنند تا آسيب وارده به مخاط دهان كودكشان را اظهار دارند. اگر اين حادثه در طي ملاقات دندانپزشكي روي داده باشد، والدين ممكن است شگفت زده شوند. در تمام موارد كودك ناحيه را جويده است و در نتيجه 24 ساعت بعد در محل زخمي وجود خواهد داشت. معمولاً والدين تصور مي‌كنند كه علت اين زخم، بروز عفونت ناشي از كار دندانپزشك و يا وسايل غير استريل مطب است كه كاملاً اشتباه است و فقط نتيجه عدم مراقبت از كودك در زمان بي‌حس بودن لب و زبان، پس از درمان دندانپزشكي مي‌باشد. با اين حال، كودك بايد در 24 ساعت اول ديده شود. دهانشويه آب نمك وسرم در تميز نگهداشتن ناحيه كمك خواهدكرد.

بوي بد دهان

بسياري از افراد از بوي بد دهان رنج برده و از نظر روحي و اجتماعي داراي مشكلاتي مي‌باشند. عوامل متعددي در ايجاد بوي بد دهان نقش دارند كه به علت كثرت اين عوامل پيدا كردن علت واقعي بوي بد دهان مشكل و گاهاً غير عملي مي‌باشد.

علت بوي بد دهان يا خارج دهاني و يا داخل دهاني.

عمده‌ترين علل غيردهاني عبارتند از:
- بيماريهاي دستگاه تنفسي شامل: بيماريهاي سينوس ـ مخاط بيني، ناي و ريه‌ها.
- بيماريهاي دستگاه گوارش، گرسنگي و معده خالي و بوي ناشي از خوراكي‌ها، داروها و مشروبات.
- اختلالات غدد مترشحه داخلي در مواقع حاملگي، قاعدگي، يائسگي، بلوغ و ديابت.
- مسموميت ها و كمبود بعضي از ويتامين‌ها.
- سن و جنس.

بوي دهان در نوزادان معمولاً مطبوع بوده و با درآمدن دندانها و استفاده از مواد غذايي متنوع گاهاً نامطبوع مي‌گردد. با پيشرفت سن و بخصوص در هنگام پيري بوي دهان نامطبوع‌تر ميگردد كه شدت آن در زنان بيشتر است. در هنگام گرسنگي و خالي ماندن معده، گازهاي بد بوي روده از دهان متصاعد شده و باعث بوي بدي مي‌گردد كه با شستن دهان از بين نمي‌رود. همچنين نوع ميكروبهايي كه در معده بطور طبيعي وجود دارند در ايجاد بو، مؤثرند. در بيماري ديابت بوي استن از دهان استشمام مي‌گردد. در مواقع بالا رفتن اسيد اوريك و اورمي نيز بوي بد احساس مي‌گردد. به علت افسردگي عوامل ايجاد كننده بوي بد دهان بطور اختصار علل داخل دهاني آن توضيح داده مي‌شود. عدم رعايت بهداشت دهان باعث مي‌شودكه باقيمانده مواد غذايي بين دندانها گير كرده و بر اثر فعاليت ميكروبي تخمير و تجزيه شده و سبب بوي بد دهان گردد. در ايجاد گير غذايي علاوه بر عدم رعايت بهداشت دهان و وجود حفرات پوسيدگي، مرتب نبودن دندانها نيز نقش دارد. پوسيدگي اگر متوقف و يا معالجه نشود به پالپ دندان ( نسج نرم وسط دندان و در اصطلاح عاميانه عصب دندان) رسيده و باعث عفونت آنجا توسط ميكروبها شده و بوي بد و متعفني استشمام مي‌گردد. بين لبه آزاد لثه و دندان شياري به عمق 1-0/5 ميلي‌متر بنام شيار لثه‌اي وجود دارد. در مواقع ابتلا به بيماريهاي لثه (پيوره)عمق اين شيار زياد شده و به آن پاكت (Pocket) گفته مي‌شود. اين پاكت محل مناسبي براي رشد و فعاليت ميكروبي بوده و ايجاد چرك و بوي بد مي‌كند. جرم دنداني به علت خلل و فرجي كه دارد نيز، محل مناسبي براي تجمع و فعاليت ميكروبي بوده و ممكن است بوي بد دهان را باعث شود و يا تشديد نمايد. نوع ميكروبهايي كه بطور طبيعي در حفره دهان زندگي مي‌كنند و همچنين كاهش ترشح بزاق و غليظ بودن آن در ايجاد بوي بد دهان ممكن است دخيل باشند. ترميم‌ها و پروتزهاي قديمي و غلط نيز به علت گير غذايي مي‌توانند ايجاد بوي نامطبوع نمايند. علاوه بر عفونت‌هاي دندان و مخاط دهان عفونتهاي لوزه در ايجاد بوي بد دهان نقش دارند. درمان بوي بد دهان شناسائي عامل بوجود آورنده و حذف آن مي‌باشد. در دندانپزشكي رعايت موارد بهداشت دهان و دندان و حذف عامل ايجاد كننده بسيار مورد توجه مي‌باشد.

هرچه شما مي خوريد، برهواي بازدم شما تأثير مي گذارد. غذاهاي خاصي مثل سير و پياز باعث بوي بد مشخصي در تنفس شخص مي شود. وقتي غذا جذب سيستم گردش خون گرديد، به ريه ها منتقل مي شود، جايي كه دفع تنفسي انجام مي شود. مسواك زدن - نخ كشيدن و استفاده از دهانشويه فقط بطور موقت بو را از بين مي برد. بوها تا خذف كامل غذا از بدن وجود دارند. افراد تحت رژيم هاي غذايي ممكن است به دليل دفعات كمتر تغذيه دچار بوي بد دهان شوند. اگر شما بطور روزانه مسواك و نخ دندان استفاده نمي كنيد، ذرات غذايي باقيمانده در دهان باعث تجمع باكتريها شده و موجب بوي بد دهان مي شود. غذايي كه بين دندانها، روي زبان يا اطراف لثه جمع مي شود، فاسد شده و بوي بدي از خود به جا مي گذارد. دندانهاي مصنوعي كه بخوبي تميز نشده باشند نيز به دليل تجمع ذرات غذا و باكتريها ايجاد بوي نامطبوع مي نمايند. يكي از علائم هشدار دهنده بيماري پريودنتال(لثه) بوي بد دهان بطور مداوم و يا احساس مزه بد در دهان مي باشد. بيماري پريودنتال توسط پلاك دنداني ايجاد ميشود.پلاك دنداني لايه بيرنگ چسبنده اي است كه باكتريها بطور مداوم روي دندانها تشكيل مي دهند. باكتريها، سمومي ايجاد مي كنند كه باعث تحريك لثه ها مي شود. در مرحله پيشرفته بيماري، لثه ها، استخوان و ساير ساختارهايي كه از دندانها حمايت مي كنند، آسيب مي بينند. با چك آپ و معاينات مرتب دندانپزشكي، دندانپزشك مي تواند سريعاً بيماري پريودنتال را تشخيص داده و درمان نمايد. بوي بد دهان بواسطة خشكي دهان(گزروستومي) نيز ايجاد ميشود كه حالتي است كه جريان بزاق در دهان كاهش يافته است. بزاق براي تميز كردن دهان و برداشت ذرات مولد بوي بد ضروري است.خشكي دهان به دلايل مختلفي ايجاد مي شود. مصرف بعضي داروها، مشكلات غدد بزاقي و تنفس مداوم از دهان. اگر شما از خشكي دهان رنج مي بريد، دندانپزشك ممكن است براي شما بزاق مصنوعي تجويز كند يا پيشنهاد كند كه از شكلاتهاي بدون قند استفاده كنيد و ميزان مايعات مصرفي تان را افزايش دهيد. محصولات تنباكو نيز باعث بوي بد دهان، رنگ گرفتن دندانها، كاهش قدرت چشايي و تحريك بافتهاي لثه، ميشود. مصرف كنندگان تنباكو اغلب از بيماري پريودنتال رنج مي برند و بيشتر از سايرين در معرض خطر سرطان دهان مي باشند. اگر شما تنباكو مصرف مي كنيد، از دندانپزشكتان بخواهيد كه براي ترك اين عادت به شما كمك كند.

بوي بد دهان ممكن است نشانة يك اختلال پزشكي مثل يك عفونت موضعي در دستگاه تنفس(بيني، گلو، ريه و راههاي هوايي)، سينوزيت مزمن، ترشحات پشت بيني، برونشيت مزمن، ديابت، اختلالات دستگاه گوارش، بيماري كبد و يا كليه باشد. اگر از نظر دندانپزشكتان دهان شما سالم است، شما ممكن است براي تعيين علت بوي بد دهان به يك متخصص يا پزشك خانوادگي ارجاع داده شويد.

حذف بيماري پريودنتال و حفظ و تأمين سلامت دهان به نحواحسن جهت كاهش بوي بد دهان ضروري است. به منظور معاينه و تميز كردن دندانها بطور حرفه اي، ملاقاتهاي مرتب با دندانپزشك داشته باشيد. اگر تصور مي كنيد كه دائماً دچار بوي بد دهان هستيد، ليستي از غذاها و داروهايي كه مصرف مي كنيد، تهيه نمائيد. بعضي داروها ممكن است در ايجاد بوهاي دهان نقش داشته باشند. اگر بعد از آخرين ويزيت دندانپزشكي قبلي خود تا به حال، بيماري يا جراحي داشته ايد، به دندانپزشكتان اطلاع دهيد. روزي دو بار با يك خمير دندان فلورايددار دندانهايتان را مسواك كنيد تا ذرات غذا و پلاك حذف شود. زبانتان را نيز مسواك كنيد. روزي يكبار با استفاده از نخ دندان يا يك تميز كننده بين دنداني، بين دندانها را تميز كنيد. اگر پروتز متحرك داريد، شبها آنها را از دهان خارج سازيد و قبل از استفاده مجدد در صبح روز بعد، آنها را كاملاً تميز نمائيد. دهانشويه ها معمولاً اثر طولاني مدتي بر بوي بد دهان ندارند. اگر شما مجبور به استفاده مداوم از يك خوشبو كننده دهان هستيد تا بوي بد دهانتان را پنهان سازيد، حتماً نزد دندانپزشك برويد. اگر شما نياز بيشتري به كنترل پلاك داشته باشيد، دندانپزشك ممكن است به شما توصيه كند كه از يك دهانشويه ضد ميكروبي خاص استفاده كنيد. يك دهانشويه فلورايد همراه با مسواك و نخ دندان، مي تواند مانع پوسيدگي دندان گردد. اگر بوي دهان مربوط به بيماري لثه باشد، دندانپزشك تان ممكن است شما را نزديك متخصص بيماري هاي لثه، ارجاع دهد. بيماري لثه موجب مي شودكه بافت لثه از دندان جدا شده و پاكت ايجاد شود. وقتي اين پاكتها عميق باشد، فقط يك تميز كردن حرفه اي ميتواند باكتريها و پلاك تجمع يافته را حذف نمايد. گاهي درمانهاي وسيع تري نيز ضروري مي باشد.

خشكي دهان

كاهش جريان بزاق كه منجر به خشكي دهان مي شود، يك مشكل شايع سالمندان است. اين مشكل معمولاً در اثر اختلالات پزشكي خاص و اغلب بعنوان اثر جانبي داروهايي مثل آنتي هيستامين ها، ضد احتقان ها، ضد دردها و داروهاي مدر بروز مي كند. بعضي مشكلات شايع همراه با خشكي دهان عبارتند از : گلو درد دائمي، احساس سوزش، مشكلات صحبت كردن ، مشكل در بلع، گرفتگي و خشكي راههاي هوايي بيني. در صورت عدم درمان، خشكي دهان مي تواند دندانهاي شما را دچار آسيب نمايد. در صورت عدم وجود بزاق كافي براي نرم و لزج نمودن سطوح دهان، شستن غذا از دهان و خنثي نمودن اسيدهاي حاصل از پلاك ، ميزان پوسيدگي دندانها افزايش مي يابد. به منظور حفظ رطوبت دهان، روشهاي مختلفي را دندانپزشك به شما توصيه خواهد كرد. آدامسها و آب نياتهاي بدون قند جريان بزاق را تحريك نمي نمايند و خشكي دهان را با استفاده از بزاق مصنوعي و يا دهانشويه ها مي توان بهبود بخشيد.

چرا من احساس خشكي در دهان مي نمايم؟
كاهش جريان بزاق سبب خشكي دهان مي شود و اين يك مشكل شايع بين افراد مسن است. اين مسأله به دليل اختلالات پزشكي خاص و گاهي به دليل اثر جانبي داروهايي مثل آنتي هيستامين ها، ضداحتقان ها، ضد دردها و داروهاي مدر ايجاد مي شود. مشكلات معمولي همراه با خشكي دهان عبارتند از: گلودرد دائمي، احساس سوزش، مشكلات صحبت كردن، سختي بلع، خشكي راههاي هوايي بيني. دندانپزشك روشهاي مختلفي براي غلبه بر اين وضعيت به شما پيشنهاد خواهد كرد: آب نبات يا آدامسهاي بدون قند كه جريان بزاق را تحريك مي كنند واستفاده از بزاق مصنوعي و دهانشويه ها براي تأمين رطوبت دهان.

تغييرات دهاني همراه با افزايش سن

- آيا از دست رفتن دندانها با گذشت زمان و افزايش سن امري حتمي و غير قابل پرهيز است؟
خير، امروزه به دليل پيشرفتهاي علمي و تأكيد بر پيشگيري در دندانپزشكي، سالمندان دندانهاي طبيعي خود را به مدت بيشتري حفظ مي كنند. بهداشت دهان خوب و مراقبتهاي دندانپزشكي مرتب در طول زندگي، در هر سني اهميت دارد. با انجام صحيح روشهاي بهداشت دهان در خانه و ملاقات مرتب با دندانپزشك تان شما از مشكلات دنداني جلوگيري نموده و پول و وقت خود را نيز حفظ كرده ايد. در ضمن دندانها و لثه تان نيز تا سنين بالا سلامت مي مانند.

- در سن من، آيا لازم است با مسواك زدن و نخ كشيدن خود را اذيت كنم؟
مسواك زدن و نخ كشيدن روزانه براي حفظ دندانهاي طبيعي تان در وضعيت مطلوب ضروري است. به ويژه وقتي سن افزايش مي يابد، پلاك ، لايه باكتريايي بيرنگ، چسبنده اي كه باعث پوسيدگي دندان و بيماري لثه (بيماري پريودنتال) مي شود. روي دندانهاي افراد مسن، سريعتر تشكيل مي شود و همين امر احتمال بروز پوسيدگي دندان و بيماري پريودنتال را افزايش مي بخشد. دندانهايتان را روزي دوبار با يك خمير دندان فلورايددار مسواك بزنيد و بين دندانهايتان را روزانه با نخ دندان و يا تميز كننده هاي بين دنداني تميز كنيد. جهت معاينات مرتب و تميز كردن دندانهايتان بطور حرفه اي، ملاقات با دندانپزشكتان را فراموش نكنيد.

- آيا افراد بالغ هم بايد نگران پوسيدگي باشند؟
پوسيدگي دندانها تنها مشكل كودكان نيست. بالغين در همه سنين مكن است دچار پوسيدگي دندان شوند. دليل بروز پوسيدگي در همه سنين يكسان است. وقتي باكتريهاي پلاك از كربوهيدرات (شكر و نشاسته) غذايي استفاده مي كنند، توليد اسيد كرده و باعث بروز پوسيدگي مي شوند. البته وضعيت پوسيدگي با افزايش سن كمي تغيير مي كند. در افراد بالغ، پوسيدگي اغلب در اطراف پركردگي هاي قديمي رخ مي دهد. پوسيدگي ريشه دندان نيز در بين افراد مسن شايع تر است. وقتي لثه ها تحليل مي رود، سطوح نرم تر ريشه به فضاي دهان راه مي يابند و پوسيدگي روي آن بسيار راحت تر از ميناي دندان ايجاد مي شود. پوسيدگي دندان در سنين بالا به دليل خشكي دهان نيز تشديد مي شود. وقتي ميزان بزاق بطور چشمگيري كاهش يابد، اين وضعيت رخ مي دهد و اغلب ناشي از مصرف داروهايي مثل: آنتي هيستامين ها، داروهاي ضد فشار خون و داروهاي ضدافسردگي و يا ناشي از درمان با اشعه(راديوتراپي) در ناحيه سر يا گردن مي باشد. اگر اين مشكل تداوم يابد، باعث بروز پوسيدگي هاي وسيعي در دندانها مي شود كه سريعاً پيشرونده هستند. اگر شما چنين مشكلي داريد، با دندانپزشكتان مشورت كنيد تا براي شما بزاق مصنوعي و يا محصولات حاوي فلورايد را براي پيشگيري از پوسيدگي تجويز نمايد.

- بيماري لثه دليل عمده از دست رفتن دندان در بالغين است. من در اين مورد چه مي توانم انجام دهم؟
بيماري لثه(بيماري پريودنتال) اغلب به آهستگي پيشرفت مي نمايد و بدون درد است و به همين دليل در بين افراد مسن شايع تر است. هرچه به مدت بيشتري بيماري تشخيص داده نشده و كنترل نشده باقي بماند، ضرر بيشتري به لثه ها و ساير بافتهاي نگهدارنده دندانها وارد مي سازد. گرچه عامل بيماري پريودنتال، پلاك است ولي ساير عوامل مي توانند شدت آن را افزايش بخشند. غذاي باقيمانده بين دندانها، سيگار كشيدن، استفاده از تنباكوي بدون دود، دندانهاي نامنظم، بريج ها و پروتزهاي پارسيل نا مناسب، رژيم هاي غذايي نا صحيح و حاوي مواد مغذي كم و بيماري سيستميك مثل كم خوني از جمله اين عوامل هستند. بيماري لثه در مراحل اوليه، برگشت پذير است. در موارد پيشرفته ممكن است نياز به جراحي وجود داشته باشد. در صورت مشاهده هريك از علائم زير سريعاً به دندانپزشك تان مراجعه كنيد: خونريزي از لثه هنگام مسواك زدن، لثه هاي قرمز، حساس و متورم، جدا شدن لثه از دندانها، خروج چرك از حدفاصل لثه و دندانها وقتي كه لثه فشار داده مي شود، دندان لق يا ايجاد فاصله بين دندانها، هرگونه تغيير در وضعيت جفت شدن دندانها با هم، هرگونه تغيير در وضعيت پروتز پارسيل شما، بوي بد و مزه بد دهان بطور دائمي.

پروتزهاي من به راحتي قبل نيستند، قبل از مراجعه به دندانپزشك، آيا مي توانم مواد مختلفي را آزمايش كنم تا وضعيت آنها بهتر شود؟
اگر پروتزها به درستي نگهداري شوند، شكل آنها تغيير نمي كند. آنها ممكن است به دليل تغييرات طبيعي لثه ها و استخوان لق شوند كه اين به دليل تحليل رفتن و جمع شدن استخوان فك و لثه ها مي باشد. اگر پروتز شما به درستي در دهانتان قرار نمي گيرد، هرچه سريعتر به دندانپزشك تان مراجعه كنيد تا تنظيم هاي لازم انجام شود. دستكاري شما به پروتز آسيب رسانده و آن را غير قابل تعمير مي سازد. پروتزهاي نا مناسب كه در خانه تعمير مي شوند، لثه، زبان و گونه ها را تحريك مي كند. در موارد اورژانس، چسب هاي پروتز، آنها را تا مراجعه شما به دندانپزشك، سرجاي خود نگهميدارد. اگر پروتز شما لق شده است از دندانپزشك تان بخواهيد آن را بررسي كند.

- در حال حاضر كه من از پروتز كامل استفاده مي كنم، آيا واقعاً لازم است مثل قبل بطور مرتب نزد دندانپزشك بروم؟
بله، دندانپزشك دهان شما را معاينه مي كند تا هرگونه مشكلي را در لثه ها، زبان و مفصل فك تشخيص دهد. در ضمن از لحاظ سرطان دهان، وضعيت دهان را بررسي مي كند. به دلايل بسياري، افراد مسن بيشتر در معرض بيماريهاي دهان و از جمله سرطان دهان هستند. 95 درصد سرطانها در افراد بالاي 40 سال ديده مي شود. البته تعداد بسياري از اين سرطانها اگر زود تشخيص داده شوند،قابل درمان مي باشند. بافتهاي دهان نيز به منظور تشخيص علائم ساير بيماريها كه اولين علامت بروز آن مي تواند در دهان باشد، معاينه و بررسي شوند.

- من در جويدن و بلع بعضي غذاها مشكل دارم، آيا واقعاً لازم است من همان غذاها را و با همان تنوعي كه قبلاً مصرف مي كردم(در سنين جوان تر)، حالا نيز مصرف نمايم؟
حفظ يك رژيم غذايي صحيح براي هر شخصي اعم از پير يا جوان ضروري است. بعضي افراد مسن به دليل مشكل در جويدن يا بلع از مصرف بعضي غذاها مثل گوشتها، سبزيجات خام و ميوه هاي تازه خودداري مي كنند. اين مشكلات ممكن است به دليل دندانهاي دردناك، پروتزهاي نا مناسب، خشكبي دهان و يا بروز تغييراتي در عضلات صورت باشد. بعضي ديگر از افراد به دليل بيماري خاص و يا مصرف داروهاي خاصي، احساس تغيير در حس چشايي خود مي نمايند. به دلايل فوق رژيم غذايي افراد مسن اغلب دچار كمبود كلسيم، پروتئين و ساير مواد غذايي ضروري براي سلامت كلي بدن و سلامت دندانها است. شما لازم است رژيم غذايي متعادلي شامل هر 5 گروه غذايي- شير و محصولات لبني، نان و غلات، گوشت ها و حبوبات، ميوه ها و سبزيجات داشته باشيد. شما ممكن است نياز به يك مكمل مولتي ويتامين يا مواد معدني داشته باشيد، ولي پزشك خودتان نباشيد. اين مكمل ها را پس از مشورت با پزشكتان استفاده نمائيد.

من براي رفتن نزد دندانپزشك اضطراب دارم، ميدانم كه لازم است بروم، ولي نمي دانم در اين مورد چه ميتوانم انجام دهم؟
اضطراب در مورد درمانهاي دندانپزشكي غير معمول نيست. افراد در هر سني آن را تجربه مي كنند. بيماران مسن تر ممكن است كمتر قادر باشند براسترس خود غلبه كنند كه ممكن است اين امر به دليل وضعيتهاي خاص جسمي آنان مثل كاهش بينايي يا شنوايي باشد. صحبت با دندانپزشك يك جنبه مهم داشتن يك ملاقات دندانپزشكي راحت مي باشد. شما بايد احساساتتان را با دندانپزشك و پرسنل مطب در ميان بگذاريد. اجازه دهيد آنها بدانند كه شما مضطرب هستيد تا درمان شما را مطابق با وضعيت روحي شما به انجام برسانند. تكنيكهاي درماني رفتاري جديد و مرتبط با روانشناسي سبب پيشرفت در زمينه كنترل اضطراب و درد بيماران دندانپزشكي گرديده است.

- من در حال حاضر دارويي مصرف مي كنم كه پزشكم براي من تجويز كرده است. آيا مصرف اين دارو بر درمان دندانپزشكي من تأثيري مي گذارد؟
وقتي دندانپزشك راجع به تاريخچة پزشكي شما سؤال مي كند، سعي كنيد كاملترين اطلاعات را در مورد وضعيت سلامتي خود به او بدهيد. اگر شما اخيراً در بيمارستان بستري شده ايد و يا عمل جراحي داشته ايد، يا اخيراً مريض بوده ايد، دندانپزشك را در جريان قرار دهيد. به دندانپزشك نام دارو و ميزان مصرف و دفعات مصرف آن را بگوئيد و نام پزشكي كه آن دارو را براي شما تجويز كرده نيز ذكر كنيد. اگر دارو را خودتان از داروخانه تهيه كرده و مصرف مي كنيد به دندانپزشك اطلاع دهيد. هرگونه تغيير در وضعيت سلامتي و يا مصرف داروهاي خود را به دندانپزشك تان اطلاع دهيد. اين اطلاعات به وي كمك مي كند تا بي خطرترين و مؤثرترين درمان را براي شما انتخاب نمايد.

- من شنيده ام كه ايمپلنت مي تواند جايگزين دنچر(دندان مصنوعي) شود. چه چيزي لازم است در مورد آن بدانم؟
ايمپلنت هاي دنداني راه حل مناسبي براي بيماراني است كه با دنچرهاي معمولي، نيازشان برطرف نمي شود و از نظر كاركردي مشكل دارند. گرچه هر بيماري كانديداي خوبي براي ايمپلنت نمي باشد،تصميم گيري در اين مورد، بايد به بعد از معاينه كامل توسط دندانپزشك و بحث در مورد مزاياي نسبي و خطرات احتمالي عمل قرار دادن ايمپلنت موكول شود. در مورد مناسب بودن يا نبودن ايمپلنت براي شما، با دندانپزشكتان مشورت كنيد.

- شنيده ام روشهاي زيبايي جديدي هستند كه لبخند و نماي دندانها را زيباتر مي سازد. آيا آنها براي افراد مسن مناسبند؟
افراد مسن از بسياري از اين روشها براي زيبايي لبخند و دندانهاي خود مي توانند بهره ببرند. دندانپزشك روشهاي درماني مناسب شما را برايتان شرح خواهد داد. بخشي از مرحله مسن شدن قبول افزايش سن و داشتن انتظارات منطقي در مورد بهبود ظاهر مي باشد. درمان دندانپزشكي براي افراد مسن مي تواند راهي مناسب براي تأمين سلامت و داشتن احساسي بهتر نسبت به خود باشد. دهان و دندان ما نقش بسيار مهمي در تكامل رواني و احساس ما در طول زندگي دارند. دندانپزشكي مدرن، روشهاي گسترده و متعددي را براي تأمين زيبايي افراد در كليه سنين ارائه داده است. روشهاي زيبايي همراه با بهداشت دهان خوب و ملاقاتهاي مرتب با دندانپزشك مي تواند به بهبود ظاهر لبخند شما كمك كند.

- چرا دندانهاي من تيره تر بنظر مي رسند؟
اين امر به دليل تشكيل سريع تر و با مقادير بالاتر پلاك، لايه باكتريايي چسبنده و بيرنگ مي باشد. تغيير در عاج، بافت شبه استخواني زير ميناي دندان نيز ممكن است باعث شود، دندانهاي شما تيره تر بنظر آيند.

- چرا من به تدريج حس چشايي ام را از دست مي دهم؟
شما ممكن است دريابيد كه به دليل تغيير در حس چشايي، اشتهايتان كاهش يافته است. عوامل متعددي باعث اين امر مي شود. علاوه بر كاهش حس چشايي و بويايي به دليل افزايش سن، بيماريهاي خاص، داروها و دنچرها مي توانند در كاهش حس چشايي شما دخيل باشند.

فلوروزيس

يك كودك در طي سالياني كه دندانها تشكيل مي شوند و تكامل مي يابند اگر فلورايد زيادي دريافت كرده باشد ممكن است دچار نقصي در ميناي دندان شود كه فلوروزيس ناميده مي شود. مصرف مقدار زياد فلورايد خوراكي مي تواند روي ميناي دندان ايجاد نقص و آسيب نمايد.

چگونه فلوروزيس مينا مي تواند ايجاد نگراني كند؟

نماي فلوروزيس در افراد مختلف متفاوت است و ممكن است بصورت تغيير رنگ و يا لكه هاي قهوه اي رنگ و نواقص مينايي ظاهر شود. مينا ممكن است حفره حفره، خشن و ناصاف شود و تميز كردنش مشكل شود. در موارد خفيف يكسري لكه هاي سفيد رنگ كوچك كه اغلب قابل توجه نمي باشد ديده مي شود.

چگونه كودكي مبتلا به فلوروزيس ميناي مي شود؟
با خوردن مقادير زياد از حد فلورايد با توجه به سن و وزن كودك در طي سالياني كه دندانها تشكيل و تكامل مي يابند ممكن است فلوروزيس ايجاد شود. مصرف اضافي فلورايد ممكن است به طرق مختلف اتفاق بيفتد: نخست اينكه، آب شرب شهر داراي فلورايد باشد يعني فلورايد به آن افزوده شده باشد و كودك نيز فرآورده فلورايدي استفاده كند. سوم اينكه، كودكان ممكن است مقدار زيادي خمير دندان فلورايدي استفاده كرده و آن را به هنگام مسواك زدن ببلعند.

چگونه مي توان از فلوروزيس جلوگيري كرد؟
قدم اول، مشاوره با دندانپزشك اطفال مي باشد. وي از مقدار فلورايد آب آشاميدني مطلع بوده و در صورتيكه بچه اي نياز به فلورايد اضافي داشته باشد مقدار و نحوه مصرف را تعيين مي كند. قدم دوم، مشاهده مقدار مصرف خمير دندان مي باشد. كلاً مقدار كمي خمير دندان بايد بر مسواك گذاشته شود. به بچه ياد بدهيد كه خمير دندان را نخورد و بعد از شستن دندانها آب دهان را بيرون بريزد.

با اين اوصاف آيا بايد مصرف فلورايد را كنار گذاشت؟
خير، فلورايد از پوسيدگي دندان جلوگيري مي كند و نقش مهمي براي داشتن دندانهاي سالم و بالتبع داشتن لبخندي پر نشاط براي تمام لحظات عمر ايفا مي كند. كودك بايدفلورايد را مصرف كند،اما نه به مقدار خيلي زياد. با كمك دندانپزشكان فلورايد را مي توان به قدر كافي و با خيال راحت مصرف كرد.

آيا فلوروزيس قابل معالجه مي باشد؟
فلورايد جزئي از تركيب دندان مي باشد و نمي توان آن را برداشت ولي اگر اثر فلورويس بر دندانهابزرگ و چشمگير باشد ميتوان درمانهاي خاص دندانپزشكي ترميمي و زيبايي آنها را اصلاح نمود. اگر كودك شما از فلوروزيس رنج مي برد دندانپزشك اطفال ميتواند در مورد روشهاي دندانپزشكي كه به كمك آن شانس اينكه لبخند و اعتماد بنفس از دست رفته، به كودك شما بازگردانيده شود را به شما توضيح داده و يا اقدام نمايد.

دندان قروچه (براكسيزم)

اگر شما دندانهايتان را بهم بسائيد و يا فكهايتان را بهم فشار دهيد، اين كار دندان قروچه ناميده مي شود كه اغلب هنگام خواب رخ مي دهد و علاوه بر استرس و اضطراب بواسطه خواب، جفت شدن غير طبيعي دندانها و شكستن يا از دست رفتن دندانها را بدنبال دارد.

علائم آن عبارتند از: درد در فك و يا داشتن سردردهاي مبهم مي باشد و حتي ممكن است به علت سايش شديد، دندانها دردناك و يا لق باشند، در حدي كه حتي منجر به بروز شكستگي آنها گردد.

براي محافظت دندانهاي شما در طول خواب، دندانپزشك مي تواند براي شما يك محافظ دهاني بسازد.

اگر استرس علت اصلي آن مي باشد، لازم است تا راهي براي ريلكس شدن خود بيابيد. درمانهاي فيزيكي، شل كننده هاي عضلاني، مشاوره و حتي ورزش ممكن است به شما كمك كند تا از اين فشارهاي رواني رهايي يابيد. گاهي نيز علت دندان قروچه جفت شدن ناصحيح دندانها و وجود نقاط تماس مخرب مي باشد، در اين خصوص متخصصين پروتز با ساخت پلاكهاي خاص، قادر به درمان شما مي باشند.

سرطان دهان

اهميت تشخيص زودرس:
امروزه تشخيص اوليه و زودرس سرطان دهان خيلي آسان تر از گذشته است. از طرفي تشخيص سرطان در مراحل اوليه يعني زمانيكه شانس بهبودي بيمار بالاست. ميزان مرگ و مير در اثر سرطانهاي دهاني بيش از ساير سرطانهاي ناحيه سر و گردن و يا سرطانهاي پوست اين ناحيه مي باشد، بطوريكه تقريباً فقط نيمي از بيماران دچار سرطان دهان بيش از 5 سال عمر مي كنند.

آنچه شما بايد در مورد سرطان بدانيد:

- شروع آن اغلب به صورت بروز يك ضايعه و يا يك قسمت سفيد يا قرمز رنگ است كه در هر نقطه دهان ممكن است ديده شود.
- اغلب در افرادي اتفاق مي افتد كه از اشكال مختلف تنباكو استفاده مي كنند. استفاده توأم از الكل و سيگار خطر ابتلا را به شدت افزايش مي دهد.
- در حال حاضر بيش از 25% موارد ابتلا در افرادي ديده مي شود كه فقط سيگار مي كشند و ساير عوامل مستعد كننده در آنها ديده نمي شود.

معاينه منظم بسيار حائز اهميت است:
معاينه منظم و پريوديك دهان و دندان براي تشخيص زودرس ضايعات سرطاني و پيش سرطاني بسيار ضروري است. زيرا ممكن است اين ضايعات در مراحل اوليه بسيار كوچك و غير قابل توجه باشند، اما فوق العاده خطرناكند.

در طي معاينات اوليه چه مواردي مشاهده مي شود؟
دندانپزشك شما ابتدا بايد دهان شما را به دقت معاينه كند. در حدود 10% از معاينات دهاني ضايعات كوچك، كسطح، سفيد و بدون درد ديده ميشود. البته اغلب اين ضايعات خطرساز نيستند اما به هر حال بعضي از آنها ممكن است ضايعه سرطاني باشند. معمولاً ضايعات خطرناك در هنگام معاينه از ضايعات بي ضرر تشخيص داده مي شوند، هرچند بهترين روش انجام آزمايش بر روي اين ضايعات است. در صورتيكه شما يك زخم بر روي مخاط دهان خود (به همراه يكي از عوامل مستعد كننده) داشته باشيد، دندانپزشك آنرا درمان مي كند و از شما مي خواهد براي معاينه مجدد مراجعه كنيد. معمولاً چنانچه دندانپزشك به يك ضايعه برخورد كند كه به نظر بي ضرر مي رسد و علت واضح و مشخصي ندارد، از لحاظ سطحي آن زخم يك نمونه بافتي تهيه ميكند كه تهيه آن دردناك نيست. در صورتيكه اين نمونه حاوي سلولهاي مشكوك باشد، بايد ساير مراحل تشخيص طي شود. اما در صورتيكه ضايعه از نظر دندانپزشك مشكوك به ضايعه سرطاني باشد، تحت بي حسي موضعي نمونه بافتي از مناطق عمقي تر ضايعه تهيه مي شود تا بررسي دقيق تري انجام شود.

از خود محافظت كنيد ؛ علائم اوليه و زودرس را بشناسيد و بطور منظم به دندانپزشك خود مراجعه كنيد؛
* « سرطانهاي دندان ابتدا اغلب به صورت لكه هاي قرمز يا سفيد كوچك و يا بصورت زخم در هر ناحيه از دهان ظاهر مي شوند».

ساير علائم سرطانهاي دهان عبارتند از:
- زخمي كه به آساني دچار خونريزي مي شود و بهبود پيدا نمي كند.
- تغيير رنگ بافت مخاطي دهان.
- وجود يك لكه ضخيم و برجسته با سطح زبر كه شبيه به دمل است.
- درد، حساسيت يا بي حسي در هر ناحيه از دهان و يا در ناحيه لبها. بياد داشته باشيد كه بايدبطور منظم به دندانپزشك خود مراجعه كنيد، زيرا در بسياري از مناطق دهان خودتان قادر به مشاهده اين ضايعات نيستند. چنانچه يكي از علائم فوق را در خود مشاهده كرديد، بدون معطلي به دندانپزشك مراجعه كنيد. دندانپزشك شما مهارت و ابزار لازم را دارد تا وجود ضايعات سرطاني و پيش سرطاني را در دهان شما تشخيص دهد. شما با كمك دندانپزشك خود مي توانيد با سرطان دهان بجنگيد و در برابر آن پيروز شويد.

آنچه لازم است درباره درمان سرطان دهان بدانيد:

بطور متوسط در حدود يك سوم بيماران مبتلا به سرطان متعاقب درمان بيماري خود دچار عوارض دهاني مي شوند. به همين دليل بيماران سرطاني بايد قبل و در حين درمان سرطان خود تحت معاينه دندانپزشكي قرار گيرند تا از سلامت دندانها و مخاط دهان خود مطمئن شوند تا به اين ترتيب ميزان عوارض دنداني و دهاني در آنها به حداقل برسد. بعنوان مثال اغلب افراديكه تحت راديوتراپي در ناحيه سر و گردن قرار مي گيرند، دچار عوارضي از قبيل خشكي دهان، حساسيت مخاطي، حساسيت دندانها، پوسيدگي وسيع دنداني و مشكل در حين بلع مي شوند.

شيمي درماني نيز تأثيرات مشخص و واضح بر روي مخاط دهان و دندانها دارد. به دليل جلوگيري از بروز اين مشكلات و يا حداقل كاهش ميزان صدمات وارد به دهان و دندان دندانپزشك و سرطان شناس بايد قبل و در حين درمان با يكديگر همكاري نزديك داشته باشند. در طي مدت زماني كه شما تحت درمان سرطان ناحيه سر و گردن مي باشيد، بايد دندانهاي خود را حداقل دوبار در روز با احتياط مسواك بزنيد، مگر اينكه دندانپزشك به شما روش ديگري پيشنهاد كند. ممكن است دندانپزشك علاوه بر مسواك روزانه استفاده از دهانشويه را هم تجويز كند. در صورتيكه شما دچار عارضه خشكي دهان بشويد، دندانپزشك بادي جايگزيني براي بزاق دهان به شما معرفي كند مانند بزاق مصنوعي.

استفاده از فلورايد هم روشي است كه براي كم كردن پوسيدگي دندانها مورد استفاده قرار مي گيرد. به دليل اينكه بروز عفونتهاي دهاني ممكن است سبب ايجاد گرفتاري جدي براي شما شود. در صورت بروز اين عفونتها بايد بلافاصله به دندانپزشك و يا پزشك خود مراجعه نمائيد.

حقايقي در مورد سرطانهاي دهاني

* بروز سرطانهاي دهاني در افراد بالاي 40 سال به مراتب بيش از افراد زير 40 سال مي باشد.

* مطالعات نشان مي دهند مصرف ميوه و سبزيجات به مقدار زياد احتمالاً از رشد و نمو ضايعات سرطاني جلوگيري ميكند.